Ubon Revisited: ผาแต้ม สามพันโบก: 13.03.2015

ยามเช้า อากาศดีมาก แม่น้ำโขงที่มองไม่เห็นเมื่อคืนวาน ตอนนี้อยู่ตรงหน้า ลึกลงไปจากลานหน้าที่พัก ชายน้ำเป็นหาดทรายเรียบทอดโค้งออกไป เจ้าของรีสอร์ทผูกทุ่นเป็นแนวปลอดภัยให้เล่นน้ำโขงริมหาดได้ โค้งโขงนี้อยู่เหมาะเจาะ ในช่วงหน้าหนาว ยามโลกอยู่ห่างและแกนเอียงหันหนีจากดวงอาทิตย์ แนวโคจรสัมพัทธ์ของพระอาทิตย์ขึ้นและตกจึงไม่ผ่านกลางท้องฟ้า ทำให้ตรงลานหน้าที่พักนี้ เห็นตะวันขึ้นด้านซ้ายของโค้งโขง และตะวันตกด้านขวาของโค้งโขง เจ้าของรีสอร์ทเรียกลานนี้ว่า 'ตะวันอ้อมโขง'

    มื้อเช้า ไข่กระทะ ขนมปัง กาแฟ อร่อย ผลไม้คือมะเฟืองจากต้นที่ปลูกด้านในรีสอร์ท เสิร์ฟที่โต๊ะตรงลานริมโขง ทิวเขาลางๆ ฝั่งลาวเป็นฉากหลัง ลมโชยเย็นสบาย บรรยากาศงดงามเช่นนี้ ไม่ว่าอาหารอะไรก็ย่อมอร่อยอยู่แล้ว นี่ได้ฝีมือคุณวิจิตรา จึงยิ่งยอดเยี่ยม

Check-out เดินทางต่อไปผาแต้ม

'ผาแต้มเป็นที่ศักดิ์สิทธิ์ เป็นเขตต้องห้าม เป็นภูผาแห่งความตาย ใครล่วงล้ำเข้าไปมักมีอันเป็นไป อาจเจ็บไข้ หรือเป็นอันตรายถึงชีวิต' นี่คือความเชื่อของชาวบ้านแต่ครั้งอดีต น้อยคนนักที่จะเดินทางเข้าไปในป่าแห่งนี้

    ปี 2522-2524 ผมรับราชการชดใช้ทุนเรียนแพทย์ ทำหน้าที่ผู้อำนวยการโรงพยาบาลศรีเมืองใหม่ โรงพยาบาลอำเภอขนาด 10 เตียง มีหมอคนเดียวคือผม ส่วนอำเภอโขงเจียมที่เขตติดกันเพิ่งมีโรงพยาบาลขนาด 10 เตียงเปิดใหม่ หมอไชยยศ ประสานวงค์ (2498-2556) เป็นคนแรก และหมอสมเกียรติ โพธิสัตย์ เป็นคนต่อมา ทำหน้าที่ผู้อำนวยการโรงพยาบาลโขงเจียมคนละ 4 เดือน ตอนนั้นพวกเราได้ยินชื่อและได้มีโอกาสเข้าไปชมผาแต้ม ผายาวที่มีภาพเขียนสีแดง ริมน้ำโขง ดูน่าพิศวง

    ปี 2524 อาจารย์และนักศึกษาจากภาควิชามานุษยวิทยา คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร สำรวจภาพเขียนสมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่ผาแต้ม บ้านกุ่ม ตำบลห้วยไผ่ อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี เห็นคุณค่าทางประวัติศาสตร์ อีกทั้งสภาพป่าบริเวณใกล้เคียงยังอุดมสมบูรณ์ จึงเสนอต่อกองอุทยานแห่งชาติ กรมป่าไม้ ขอให้จัดตั้งป่าภูผาในบริเวณผาแต้มเป็นอุทยานแห่งชาติ

    ปี 2526 กรมป่าไม้ประกาศให้เขตดังกล่าวเป็นป่าสงวนแห่งชาติดงภูโหล่น ผนวกเข้ากับอุทยานแห่งชาติแก่งตะนะ

    ปี 2532 กรมป่าไม้พิจารณาเห็นว่าพื้นที่ทั้งสองห่างไกลกัน และอาณาเขตกว้างขวางเกินไป จึงให้แยกพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติดงภูโหล่น อำเภอโขงเจียม อำเภอศรีเมืองใหม่ และอำเภอโพธิ์ไทร จังหวัดอุบลราชธานี เนื้อที่ 340 ตารางกิโลเมตร จัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติผาแต้ม

    ภาพเขียนมีอายุราว 3,000 ปี ใช้สีฝุ่น สีแดงเป็นส่วนใหญ่ จำนวนกว่า 300 ภาพ เรียงรายตามความยาวของหน้าผา ติดต่อกันกว่า 180 เมตร เป็นรูปปลาบึก ช้าง ผู้ชาย ผู้หญิง ก้างปลา ตุ้ม (เครื่องมือจับปลา) ฝ่ามือ (ลักษณะพ่นสีรอบฝ่ามือ) รวมทั้งลายเส้นรูปสามเหลี่ยมและรูปทรงขนาน หน้าผานี้อยู่ขนานไปตามแม่น้ำโขง มองเห็นฝั่งลาวอยู่ตรงข้าม เส้นทางเดินจึงน่าสนใจ

    จากผาแต้ม ย้อนทางออกไปราว 3 กม. เป็น 'เสาเฉลียง'

    'สะเลียง' เป็นภาษาส่วย แปลว่า เสาหิน

    เสาเฉลียง ลักษณะคล้ายดอกเห็ด กำเนิดและวิวัฒนาการจากหินทราย 2 ยุค คือ ชั้นล่างยุค Jurassic ชั้นบนยุค Cretaceous หินทรายชั้นบนแข็ง ทนทานต่อการกัดเซาะของลมและน้ำดีกว่าหินทรายชั้นล่าง เมื่อผ่านเวลานาน ชั้นล่างกร่อนมากกว่ากลายเป็นเสาสูงคล้ายโคนเห็ด ส่วนชั้นบนกร่อนน้อยกว่าคงรูปหินใหญ่ยื่นคลุมส่วนล่างที่เป็นเสา จึงดูคล้ายดอกเห็ด เป็นประติมากรรมธรรมชาติที่งดงามยิ่งใหญ่

    ถัดจากเสาเฉลียงขึ้นไปเป็นลานหิน หลายบริเวณ หินแยกจากกันเป็นแนวยาว แบบลานหินแตกที่ภูหินร่องกล้า

จากโขงเจียม รถแล่นไปตามทางหลวง 2112 โขงเจียม-เขมราฐ เลียบชายแดนไทย-ลาว เดิมเรียกทางสายยุทธศาสตร์ เมื่อปี 2522-2524 ตอนผมประจำที่โรงพยาบาลศรีเมืองใหม่ ถนนนี้เป็นลูกรังอัดแน่น เรียบ กว้างมาก ตอนนี้ลาดยางแต่แคบลงอย่างน่าฉงน เราผ่านตำบลหนามแท่ง ตำบลหุ่งหลวง อำเภอศรีเมืองใหม่ ป่าไม้ดูทึบและเขียว ด้วยพื้นที่ถูกผนวกเข้าเป็นส่วนของอุทยานแห่งชาติผาแต้ม ผมรู้สึกตื่นเต้น เพราะสองตำบลนี้อยู่สุดชายขอบอำเภอศรีเมืองใหม่ ในอดีตเข้าถึงยากมาก ทางเป็นดิน หน้าฝนยิ่งแย่ และเป็นดงไข้ป่า วันนี้การคมนาคมสะดวกขึ้นมาก ป่าไม้สมบูรณ์กว่าแต่ก่อน

เข้าเขตอำเภอโพธิ์ไทร ไปสามพันโบก

    'โบก' เป็นคำลาว แปลว่า หลุม หมายถึงหลุมที่เกิดบนแก่งหิน ทางธรณีวิทยาเรียกว่า 'กุมภลักษณ์' 
เกิดจากก้อนกรวดก้อนหินที่จมอยู่ในร่องในหลุมของแก่ง ถูกกระแสน้ำพัดหมุนวนในหลุม เป็นเหมือนสว่านให้หลุมค่อยๆ กว้างใหญ่ขึ้นในลักษณะคล้ายหม้อ คือปากหลุมแคบกว่าตรงกลาง (pot-hole)

    สามพันโบกเป็นแก่งอยู่ในแม่น้ำโขง ตรงส่วนที่แม่น้ำตีบแคบเข้า แก่งขนาดใหญ่ กินพื้นที่กว้างขวาง ชวนให้ลงไปเดินชม แก่งหินสูงๆ ต่ำๆ กุมภลักษณ์ขนาดมหึมา จำนวนมากมาย

    ต้นปี 2552 สามพันโบกเริ่มเป็นที่รู้จัก เมื่อการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยเผยแพร่โฆษณาชุดเที่ยวไทยครึกครื้น เศรษฐกิจไทยคึกคัก มีธงไชย แมคอินไตย์นำเรื่องและจบลงด้วยอาทิตย์อัสดงอย่างงดงามที่สามพันโบก

    ปลายปี 2552 สามพันโบกยิ่งโด่งดังเมื่อปรากฏเป็นฉากสำคัญในภาพยนตร์ชื่อเดียวกัน 'สามพันโบก' หรือ The Sanctuary

    จังหวัดอุบลราชธานีมีแก่งหินในแม่น้ำอยู่หลายแห่ง อาทิ แก่งสะพือที่อำเภอพิบูลมังสาหาร แก่งตะนะ
ที่อำเภอโขงเจียม แก่งทั้งสองอยู่ในลำน้ำมูล ปี 2537 ภายหลังการก่อสร้างเขื่อนปากมูลขวางแม่น้ำมูลตรง 4.5 กม. ก่อนแม่มูลไหลลงแม่โขง ทำให้เกิดอ่างเก็บน้ำเหนือเขื่อน ความยาว 35 กม. ส่วนท้ายเขื่อน แม่มูลลดขนาดลงอย่างมาก แก่งสะพือซึ่งอยู่เหนือเขื่อนจึงจมน้ำ และแก่งตะนะซึ่งอยู่ท้ายเขื่อนจึงโผล่พ้นน้ำมากขึ้น ไม่มีการขึ้นลงของน้ำแบบแต่ก่อน ภูมิลักษณ์ของแก่งสะพือ แก่งตะนะเปลี่ยนไปอย่างถาวร เช่นเดียวกับนิเวศวิทยาทั้งหมดบริเวณมูลสบโขง ตลอดจนวิถีชีวิตคนโขงเจียม

จากโพธิ์ไทรมุ่งหน้ากลับเมืองอุบลราชธานี ผ่านอำเภอตระการพืชผล เข้าอุบลทางถนนเลี่ยงเมือง หมอเปียขอแวะบ้านหมอปู น้องสาว เธอเป็นหมอเวชศาสตร์ครอบครัวประจำโรงพยาบาลสรรพสิทธิประสงค์

    บ้านหมอปูอยู่ในซอยทางเข้าวัดก้านเหลือง ตรงข้ามศูนย์เพาะชำกล้าไม้ หมอปูเพิ่งคลอดลูกคนเล็กได้ไม่กี่เดือน จึงเป็นโอกาสดีที่ป้าเปียได้มาเยี่ยมมายามหลาน ได้มากอดแม่กอดพ่อซึ่งย้ายมาพักกับหมอปู นับเป็นการแวะที่มีคุณค่ายิ่ง

ถึงเมืองอุบล เราไปกินมื้อกลางวันที่ร้านส้มตำจินดา ร้านนี้อยู่ติดกับคลินิกหมออุ้ง ถนนพิชิตรังสรรค์ ตรงข้ามโรงแรมลายทอง ถนนพิชิตรังสรรค์นี้ได้รับสมญาว่า 'ทองหล่ออุบล' จึงน่ายินดีที่หมออุ้งมีคลินิกในทำเลทอง นอกเหนือจากบ้านหลังงามที่ห้วยวังนอง

    ร้านส้มตำจินดา ด้านหน้าเป็นตึกแถว 2 ห้อง ลึกเข้าไปด้านหลังจัดเป็นห้องรับรองหมู่คณะอีก 4 ห้อง ตรงกลางมีสวนหย่อมงามตา บรรยากาศและรสชาติอาหารพื้นบ้านยอดเยี่ยม

หลังอาหาร แวะซื้อของฝากที่ร้านดาวทอง ร้านเก่าแก่กว่า 40 ปี

15.00 น. ถึงสนามบินนานาชาติอุบลราชธานี ร่ำลา ขอบคุณเจ้าบ้าน หมออุ้ง หมอจิ ที่ร่วมเดินทางกับเราตลอดสามวัน ดูแลคณะของเราอย่างดี น่าประทับใจ

    ที่พักรอผู้โดยสารย้ายออกมาอยู่ด้านหน้านอกอาคาร ด้วยพื้นที่ด้านในปิดซ่อมหลังเหตุเพลิงไหม้ร้านขายของที่ระลึกในสนามบิน กลางดึกวันที่ 17 ตุลาคม 2557 จนถึงวันนี้ยังไม่เรียบร้อย

16.40 น. นกบินกลับกรุงเทพฯ ใช้เวลา 1 ชั่วโมง

ภูมิประเทศของอีสานมีเอกลักษณ์เฉพาะที่น่าสนใจ ผาแต้ม เสาเฉลียง สามพันโบก ล้วนยิ่งใหญ่

ผู้คนอ่อนโยน เป็นมิตร น่าประทับใจ

ศิษย์เก่ากุมารศัลยแพทย์ทั้ง 3 คน หมอเจน หมออุ้ง หมอจิ มีความรู้ ทักษะ เจตคติ สมบูรณ์แบบ มีความรับผิดชอบสูง ประสบความสำเร็จทั้งการงานและส่วนตัว เป็นที่น่ายินดี

ข้อมูลค้นจาก

    ภูมิลักษณ์ประเทศไทย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 2534

    guideubon.com

    dnp.go.th

    th.wikipedia.org

    Roberts TR. On the river of no returns: Thailand's Pak Mun Dam and its fish ladder. Nat His Bull Siam Soc. 2001; 49: 189-230.